Bez czarny

Krzewy bzu czarnego (Sambucus nigra) należą w naszym kraju do najczęściej spotykanych roślin. 

Wiosną mają białe, baldachokształtne kwiatostany o bardzo specyficznym ostrym, duszącym zapachu, a jesienią czarne, lśniące, kuliste owoce. Ciekawostką jest to, że gdy rosną na podłożu wapiennym, ich zapach jest o wiele słabszy, prawie niewyczuwalny.

Ten pospolity krzew nie bez kozery nazywany jest też lekarskim czy aptecznym - w medycynie ludowej był ceniony „od zawsze”. Starożytni Grecy, którzy hodowali go w swych ogródkach, zaspokajali przy jego pomocy raczej estetyczne potrzeby - wyrabiali z jego gałęzi fujarki. Lekiem był dla Germanów i Cyganów, i ci ostatni prawdopodobnie nauczyli Słowian posługiwania się nim w celach medycznych i magicznych. Uważano, że pomaga aż w 99 chorobach i chroni domostwa od czarownic.

Kwiaty bzu czarnego zawierają m.in. flawonoidy, aminy, kwasy organiczne, garbniki, związki fenolowe, sole mineralne (do 9 proc.), glukozę. W owocach są kwasy organiczne, cukry redukujące, garbniki, antocyjany, karotenoidy, witamina C oraz zespół witamin B.

Kwiaty bzu są stosowane w przeziębieniach, anginach, chorobach z wysoką gorączką, mają silne działanie napotne, wzmagają produkcję śluzu w oskrzelach, uszczelniają naczynia krwionośne, zwiększając równocześnie ich elastyczność, co w efekcie zapobiega przenikaniu osocza i krwinek czerwonych przez ścianki włośniczek Mają także lekkie działanie moczopędne.

Owoce używane są jako środek łagodnie przeczyszczający (w postaci odwaru), natomiast napar jest środkiem przeciwpotnym i moczopędnym. Działają także przeciwbólowo w bólach pochodzenia ośrodkowego. Zagęszczony odwar z owoców zalecany jest przy migrenach, bólach neuralgicznych, zapaleniu nerwu trójdzielnego i rwie kulszowej.

Napar z owoców: 1-2 łyżki stołowe zalać szklanką wrzątku, przykryć, odczekać ok. 5 minut, pić po 1/4 szklanki naparu 3-4 razy dziennie.

Napar z kwiatów: łyżkę kwiatów zalać szklanką wrzątku, po 15 minutach przecedzić i pić 3-5 razy dziennie jako środek napotny, a także stosować do płukania gardła i jamy ustnej.
Napar stosuje się także w łagodnych, ale przewlekłych stanach nieżytowych i zapalnych nerek, dróg moczowych i pęcherza. Przy katarze warto robić inhalacje z kwiatów bzu (łyżka kwiatów na szklankę wrzątku).

Odwar z owoców bzu: 1-2 łyżki suchych owoców bzu zalać dwiema szklankami zimnej wody, powoli doprowadzić do wrzenia, gotować pod przykryciem ok. 10 min. Pić po 1/3 szklanki odwaru 2-3 razy dziennie.

Czarny bez występuje też w wielu mieszankach ziołowych i syropach.

Walory kwiatów i owoców cenione są także w kuchni. Świeżo ścięte baldachy kwiatowe po umyciu i osuszeniu macza się w cieście naleśnikowym i smaży na gorącym tłuszczu. Po usmażeniu posypuje się cukrem pudrem. Z owoców przyrządza się sok, powidła, a także napój.

Uwaga – niedojrzałe owoce są szkodliwe dla zdrowia.
Owoców (nawet dojrzałych) nie wolno używać do wyrobu win czy nalewek. Podczas fermentacji powstają bowiem szkodliwe związki (ciężkie alkohole), które powodują silne zatrucia.

Czarny bez wykorzystywany jest również w kosmetyce. W starożytnym Rzymie używano go do farbowania włosów. Woda z kwiatu bzu służy do wybielania i wygładzania skóry, szczególnie starzejącej się i ziemistej. Zmiękcza skórę, wygładza zmarszczki, wybiela piegi, łagodzi oparzenia słoneczne. Natomiast wywar z kory służył już od średniowiecza jako środek odchudzający. Dwie garście kory (zebranej jesienią z dwu, trzyletnich gałązek) zalewa się litrem wody i gotuje, aż zostanie połowa wywaru. Pije się pól szklanki wieczorem. 

Ten niesmaczny środek stosowany jest przez Francuzki.

Czy leki przeciwdepresyjne zwiększają ryzyko samobójstwa?

Wszystkie leki przeciwdepresyjne powinny zawierać widoczne ostrzeżenie o zwiększonym ryzyku zachowań samobójczych u stosujących je dzieci i młodzieży - uznała Amerykańska Agencja do spraw Leków i Żywności (Food and Drug Administration - FDA).

FDA wydała oświadczenie, w którym przychyliła się do zaleceń swoich komitetów doradczych (Psychopharmacologic Drugs and Pediatric Advisory Committees) dotyczących zwiększonego ryzyka zachowań samobójczych u dzieci i młodzieży stosującej leki przeciwdepresyjne. Agencja podjęła już działania zmierzające do zmiany informacji na opakowaniach tych leków i w ulotkach oraz udostępnienia zrozumiałych materiałów informacyjnych na ten temat pacjentom.

W skrócie eksperci FDA uznali, że należy kontynuować gromadzenie danych na temat przypadków samobójstw i zachowań samobójczych obserwowanych podczas badań klinicznych, ponieważ zwiększają one wiarygodność tych analiz. Ocenili też, że dotychczasowe wyniki badań wskazują na zwiększone ryzyko zachowań samobójczych u pacjentów pediatrycznych w przypadku wszystkich badanych leków.

Komitety doradcze FDA zaleciły więc stosowanie ostrzeżeń dotyczących ryzyka zachowań samobójczych u nieletnich pacjentów w przypadku wszystkich leków przeciwdepresyjnych, także tych, które nie były pod tym względem badane, ponieważ dostępne dane nie pozwalają na wykluczenie takiego ryzyka u żadnego z leków. Większością głosów 15 do 8 eksperci przyjęli także zalecenie, by na opakowaniach wszystkich leków przeciwdepresyjnych pojawiło się widoczne ostrzeżenie w tej sprawie - tak zwany "black-box". Zaproponowali też, by pacjenci i ich opiekunowie otrzymywali wraz z receptą specjalny przewodnik zawierający zrozumiałe dla nich informacje na temat stosowania tych leków.

Doradcy FDA uznali, że nie ma powodów, aby przeciwwskazać stosowanie leków przeciwdepresyjnych u dzieci i młodzieży, ponieważ dostęp do tych metod leczenia jest dla wielu pacjentów korzystny.

Uznali jednak, że wyniki kontrolowanych badań klinicznych z udziałem nieletnich pacjentów powinny być uwzględnione w materiałach informacyjnych leków przeciwdepresyjnych.