Jak działają prebiotyki i probiotyki?

Od pewnego czasu na rynku pojawiają się produkty reklamowane jako korzystne dla naszego zdrowia ze względu na zawartość probiotyków.

Probiotyki są to produkty zawierające wyselekcjonowane szczepy bakterii, zmieniających florę bakteryjną jelit w sposób korzystny dla naszego zdrowia. Według definicji są to:
- pojedyncze lub mieszane kultury żywych bakterii, które wywierają korzystny wpływ na organizm poprzez zapewnienie właściwej równowagi w obrębie mikroflory saprofitycznej;
- preparaty lub produkty zwierzęce zawierające wystarczającą ilość żywych mikroorganizmów, które zmieniają florę saprofityczną przewodu pokarmowego w określony, korzystny sposób.

Prebiotyki natomiast są to oporne na trawienie substancje zawarte w żywności (bądź do niej dodawane), które selektywnie pobudzają wzrost i/lub aktywność wybranych szczepów bakterii obecnych w przewodzie pokarmowym w sposób korzystny dla naszego zdrowia. Są to niestrawne pochodne fruktozy, galaktozy oraz innych polisacharydów, które stanowią substrat fermentacyjny dla niektórych wybranych szczepów bakterii; selektywnie pobudzają ich wzrost tak, aby stały się one dominującym elementem mikroflory przewodu pokarmowego.

Prebiotyki wiążą w świetle jelita wodę, zwiększając objętość treści jelitowej i kału (podobnie jak rozpuszczalne i nierozpuszczalne włókna pokarmowe, z którymi są często utożsamiane), stanowiąc zarazem i odpowiednie środowisko (luźna struktura, duża powierzchnia) i substrat fermentacyjny dla probiotyków. Z kolei probiotyki to wyselekcjonowane szczepy bakterii z grupy Lactobacillus i Bifidobacterium, które są szczepami saprofitycznymi dla organizmu człowieka.

Szczepy bakterii wykorzystywanych w produkcji żywności muszą być dobierane pod względem ich oddziaływania na organizm człowieka oraz możliwości technologicznych procesów produkcji żywności. Produkty przemiany materii tych bakterii - kwasy organiczne, bakteriocyny - stymulują układ odpornościowy człowieka, usprawniają perystaltykę, sekrecję jelitową, hamują namnażanie szczepów chorobotwórczych.

W jelitach bytuje bardzo dużo różnych drobnoustrojów, a niektóre z nich mogą być potencjalnie chorobotwórcze. W niesprzyjających warunkach mogą uzyskiwać przewagę i wywoływać różnego rodzaju dolegliwości. Zasilanie flory jelitowej w przyjazne nam bakterie pozwala uniknąć tego typu problemów.

Przykładem może być łagodzenie skutków chemioterapii nowotworów, gdzie podawane leki niszczą większość dzielących się komórek zarówno nowotworowych, jak i innych (np. odnawiających się komórek krwi, komórek przewodu pokarmowego) oraz podatną florę bakteryjną. Prowadzi to do poważnych powikłań, ponieważ układ odpornościowy zostaje poważnie uszkodzony i nie jest w stanie bronić organizmu przed infekcjami.

Podobne, choć na mniejszą skalę, zjawisko zachodzi w czasie antybiotykoterapii, gdy stosowane leki, niszczą nie tylko bakterie chorobotwórcze, ale i szczepy przyjazne. Ich miejsce jest natychmiast zajmowane przez bardziej odporne na dany specyfik drobnoustroje. 

Podawanie probiotyków, najlepiej wraz z substancjami wspomagającymi wzrost bakterii, sprzyja odbudowie prawidłowej flory bakteryjnej.