Czosnek pospolity

Kuzyn cebuli, którego nie lubimy za zapach, ale cenimy za wartościowe składniki.

Ojczyzną czosnku jest Wschód - Indie i Afganistan. Z tych terenów już w starożytności czosnek rozpowszechnił się z Egipcie, Persji, Grecji i Rzymie. Podczas budowy piramid, robotnikom podawano czosnek, aby chronić ich przed chorobami. Jeden z pierwszych opisanych strajków robotniczych miał miejsce, gdy niewolnikom przestano podawać czosnek.

Czosnek był również darem dla faraona, wiemy o tym nie tylko z malowideł - w grobowcu młodego Tutenhamona znaleziono gliniane modele czosnku. W starożytnym Egipcie dodawanie czosnku do pokarmu uznawano za świętokradztwo i surowo karano.

W swoim zielniku Szymon Syreniusz w 1613 roku wymienił ponad 100 wskazań leczniczych.
Suszony czosnek traci właściwości bakteriobójcze, choć wciąż zwalcza grzyby i działa jako przeciwutleniacz.Mimo zapachu, uznawany za afrodyzjak, zarówno przez Owidiusza w "Ars amandi", Szekspira w "Opowieści zimowej", a także już w starohinduskich przepisach prawnych. Pliniusz polecał go rozcierać z kardamonem dla zredukowania zapachu, a Horacy polecał spożywanie go we dwoje.Obdarzony według legend magicznymi mocami. Strzegł od nieprzyjaciół, czarownic, wampirów i chorób.

W Hiszpanii nazywany jest "cuchnącą różą", a jego zapach ma pomagać matadorom w zabijaniu byków.Rzymianie uważali, że czosnek zwiększa męstwo wojowników. Potwierdziły to badania amerykańskie prowadzone podczas wojny koreańskiej, które wykazały wzrost bojowości żołnierzy o 11%.

Istnieje ponad 300 odmian czosnku! Najwięcej substancji o właściwościach leczniczych mają te typowo górskie (np. podhalański).Kwiaty czosnku dobrze wyglądają w bukietach i długo się utrzymują. Mają delikatny miodowy zapach.75% światowych zbiorów czosnku pochodzi z Chin, głównie prowincji Szantung.Jest głównym składnikiem francuskiego majonezu ailloli.

Jest byliną. Osiąga ok. 20-100 cm wysokości. Posiada podziemną cebulę i niewielki korzeń.
Cebula składa się z kilku-kilkunastu cebulek zwanych ząbkami.Liście podłużne, ok. 50 cm.
Ma drobne, białe lub jasnoróżowe kwiaty tworzące baldach. Między kwiatami rozwijają się cebulki powietrzne.

Potrzebuje dużo słońca, pulchnej, żyznej gleby o ph 6-7,5. Jest wytrzymały na niskie temperatury.
Rozmnaża się przez sadzenie ząbków lub cebulek powietrznych z kwiatostanu.Ząbki należy sadzić szpicem do góry późną jesienią lub wczesną wiosną.Posadzony jesienią zbiera się w lipcu, a wiosenny - w sierpniu lub wrześniu. Odpowiedni moment można poznać po żółknięciu łodygi i liści.
Może być hodowany w skrzyniach lub doniczkach.

Czosnek pospolity składa się w 60% z wody, a w 40% z substancji o wysokich walorach odżywczych: minerałów, witamin, węglowodanów i białek. W czosnku znajduje się m.in.: allina (substancja zawierająca siarkę), która rozkłada się podczas rozcierania do allicyny, kwasu pirogronowego oraz amoniaku, olejek lotny zawierający związki siarkowe, lotne związki bakteriobójcze, witaminy C, B1, B2 i B6 oraz pierwiastki: żelazo, wapń, fosfor, potas, cynk, magnez, chlor i jod.

Działa silnie bakteriobójczo, szczególnie w walce z bakteriami jelitowymi. Działa jak antybiotyk w walce z paciorkowcami Streptococcus oraz grzybami Candida albicans.Zwiększa wydzielanie soku żołądkowego. Ze względu na działanie przeciwutleniające chroni wątrobę. Stosowany w zaburzeniach przewodu pokarmowego - w biegunkach, wzdęciach, nieżytach żołądka i jelit, stanach spastycznych.Działa leczniczo i profilaktycznie przy zatruciach ołowiem.Reguluje florę bakteryjną.
Ma dobroczynny wpływ na krążenie. Rozszerza żyły obniżając ciśnienie. Przeciwdziała zakrzepom chroniąc serce przed chorobą wieńcową i zawałem. Poprawia krążenie w mózgu i kończynach dolnych.

Ze względu na oczyszczanie krwi, czosnek chroni nas przed działaniem toksyn, w tym nikotyny.
Obniża zły i podnosi dobry cholesterol.Obniża gorączkę.Zmniejsza bóle miesiączkowe.
Obniża poziom cukru we krwi.Używany do leczenia chorób dróg oddechowych: nieżytach oskrzeli i gardła, astmie.Opóźnia proces starzenia tkanek.Stosowany w formie lewatyw na owsiki u dzieci.
Jako opatrunek na trudno gojące się rany, oparzenia, owrzodzenia, grzybice skóry.Nalewka z czosnku łagodzi bóle reumatyczne.Ostatnie doniesienia mówią także o właściwościach antyrakowych - osoby spożywające więcej czosnku znacznie rzadziej zapadają na raka jelita grubego. Olejek z cebuli i czosnku przynosi pozytywne rezultaty w leczeniu raka skóry.

Optymalna dzienna dawka to 1-3 ząbków czosnku. W nadmiernych dawkach może działać negatywnie na wątrobę, a nawet ją uszkodzić.Nie jest wskazany przy zapaleniu płuc przebiegającym z wysoką gorączką i kaszlem zabarwionym krwią.Nie powinni go jeść chorzy na zaawansowane zapalenie nerek.Ze względu na obniżanie ciśnienia, nie powinny go nadużywać osoby o niskim ciśnieniu.Może zaostrzyć zapalenie żołądka i jelit.Może wywołać reakcję alergiczną - wyprysk po dotknięciu lub wstrząs anafilaktyczny, a nawet oparzenie skóry.Nadmiar czosnku może zakłócić terapię insulinową.Kobietom podczas karmienia piersią oraz dzieciom do 10 miesiąca życia nie należy podawać czosnku - może wywołać biegunkę u dziecka.Może zmieniać skuteczność leków przeciwzakrzepowych oraz leków stosowanych w leczeniu AIDS.

Napar - 3 ząbki czosnku posiekać i zalać szklanką gorącego mleka. Można dodać łyżeczkę miodu. Pić na noc, codziennie przez 3-4 tygodnie w przewlekłych schorzeniach górnych dróg oddechowych lub jako kurację wzmacniającą.
Syrop - 20 g zmiażdżonego czosnku zmieszać z 40 g wody i 40 g cukru. Stosować w leczeniu grypy i infekcji górnych dróg oddechowych.

Nalewka - zmiażdżony, świeży czosnek (ok. 10 dag) zalać szklanką spirytusu. Po tygodniu wycisnąć przez płótno. Można dodać krople miętowe (2 części nalewki na 1 część kropli). Pić kilka razy dziennie po 20 kropli. Kuracji nie powinno się stosować częściej niż raz do roku.

Miazga - utrzeć na miazgę kilka ząbków świeżego czosnku, dodać pietruszki lub selera, masło i wymieszać. Używać do smarowania chleba.

Miazga do użytku zewnętrznego - utrzeć świeże ząbki czosnku i przykładać na chore miejsca.

Ocet czosnkowy - do litra octu jabłkowego należy dodać 4 zmiksowane główki czosnku. Odstawić na 2 tygodnie i odcedzić. Pić kilka łyżeczek dziennie przy chorobach górnych dróg oddechowych.

Lewatywa - sporządzić nalewkę czosnkową. Jedną łyżeczkę nalewki zalać szklanką letniej wody. Lewatywę przeciwko robakom jelitowym robić wieczorem przez 3-4 kolejne dni.

Drażetki - im mniej pachną czosnkiem, tym mniejsze właściwości lecznicze.

Jako składnik kulinarny - posiekany lub zmiażdżony dodaje się do mięs, drobiu, wędlin. Smażenie w zbyt wysokiej temperaturze lub gotowanie niszczy allinę i niweluje dobroczynne właściwości czosnku.

Intensywny zapach czosnku po jego spożyciu, można zneutralizować żując coś z chlorofilem, np. natkę pietruszki lub selera.Można także wypić szklankę mleka lub czerwone wino.Pomaga zjedzenie jabłka.Podobno pomaga też żucie ziaren kardamonu i kminku.

Choć zapach z ust można zniwelować, zapach czosnku po kilku-kilkunastu godzinach wydzielany jest przez skórę razem z potem.